Sawl gwaith ydych chi wedi clywed bod dysgu a siarad Saesneg yn bwysig? Byddai pobl yn arfer dweud ei bod yn rhaid cael Saesneg ‘i ddod ymlaen yn y byd’. Ond pa mor wir ydy hynny erbyn heddiw tybed?
Mae’r rhestr isod yn dangos dosraniad 5 o’r ieithoedd swyddogol neu iaith gyntaf mwyaf poblogaidd yn y byd.
Does dim sôn am Gymraeg! Iaith leiafrifol ydy’r Gymraeg, iaith sy’n cael ei siarad gan leiafrif poblogaeth y wlad. Ond coeliwch neu beidio, mae 60 o ieithoedd lleiafrifol yn Ewrop yn unig (heb sôn am weddill y byd) gyda dros 40 miliwn o bobl yn eu siarad.
Iaith Geltaidd ydy’r Gymraeg. Defnyddir y term y Celtiaid gan haneswyr ac archeolegwyr am bobl a oedd yn byw ar draws ardal eang yn cynnwys canolbarth a gorllewin Ewrop, gyda rhai pobloedd yn ymestyn cyn belled ag Asia Leiaf. Defnyddir y term hefyd am genhedloedd modern sy'n siarad iaith Geltaidd neu a oedd yn siarad iaith Geltaidd hyd yn weddol ddiweddar. Mae’r ieithoedd Celtaidd yn cael eu rhannu yn Frythoneg – Cymraeg, Llydaweg a Chernyweg – a Goideleg, sef Gaeleg, Gwyddeleg a Manaweg. Y gwledydd sy’n cael eu hadnabod fel "gwledydd Celtaidd" heddiw ydy’r chwe chenedl Geltaidd yng ngogledd-orllewin Ewrop – yr Alban, Cernyw, Cymru, Iwerddon, Ynys Manaw a Llydaw.
Yn ystod mis Awst 2016 cyhoeddodd Prif weinidog Cymru fanylion ymgyrch Llywodraeth Cymru ar gyfer cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg i filiwn erbyn 2050.
Dywedodd y Prif Weinidog, Carwyn Jones: "Rydym yn genedl sy'n ymfalchïo yn ein dwyieithrwydd. Mae cymunedau bywiog Cymraeg eu hiaith yn cyfrannu at amrywiaeth y wlad, gan wneud Cymru'n wlad heb ei hail i fyw ynddi neu ymweld â hi.
Mae’r Arolwg Poblogaeth Flynyddol a gyhoeddwyd ym Mehefin 2020 yn nodi bod 28.5% o bobl tair oed a throsodd yn gallu siarad Cymraeg. O ran y boblogaeth gyfan hon mae’n cyfateb i 861,700 bobl. Ymlaen at y miliwn felly!
“Rwy’n browd iawn o’r iaith ac fe siarada i Gymraeg ble bynnag bydda i.”
Nigel Owens, 2014
Rwy’n browd iawn o’r iaith ac fe siarada i Gymraeg ble bynnag bydda i, yng Nghymru, neu mewn unrhyw ran arall o’r byd. Un o nghas bethe i yw clywed pobl sy’n Gymry Cymraeg rhugl yn siarad Saesneg â’i gilydd – ma fe’n digwydd yn llawer rhy amal y dyddie hyn.
Dwi’n cofio dyfarnu Mefin Davies pan o’dd e’n whare yng Nghaerlŷr. Ni’n dau o’dd yr unig Gymry Cymraeg ar y cae ond yn Gymraeg bues i’n siarad ag e drwy’r gêm. Ro’dd y chwaraewyr erill yn edrych yn hurt arnon ni!
Ma sawl un wedi bod yn anhapus mod i’n siarad Cymraeg gyda chwaraewyr. Ond nage trio neud pwynt ydw i; yn hytrach, rwyn neud’ny am ei fod e’n beth cwbl naturiol i fi’i neud.
Byddai’n beth da cael mwy o hyfforddwyr a chwaraewyr i ddysgu rygbi trwy gyfrwng y Gymraeg – un peth bach alle wneud gwahanieth ar y meysydd rygbi, a gwneud fy swydd i’n haws!
Rhan o Ragymadrodd Nigel Owens i’r llyfr Gwneud y Pethau Bychain (gol. Ffion Heledd Gruffudd)
Nant Gwrtheyrn
Pentref bach ar lan y môr ger Pwllheli yng Ngwynedd ydy Nant Gwrtheyrn. Hyd at 1950au roedd yn bentref bywiog gydag ysgol a chapel a adeiladwyd yn 1875. Ond wedi i’r chwarel lithfaen gau yn 1939 roedd yn rhaid i’r dynion symud i ffwrdd i chwilio am waith. Roedd hi hefyd yn anodd iawn mynd yno gan fod y ffordd yn serth a throellog. Symudodd pob un teulu oddi yno yn 1959 gan adael y pentref yn hollol wag.
Yn 1982 cafodd y pentref ei ail adeiladu fel Canolfan Iaith a Threftadaeth Nant Gwrtheyrn. Cynhaliwyd y gwersi Cymraeg am y tro cyntaf yn ystod 1982. Bydd llawer iawn o oedolion yn mynd yno ar gyrsiau i ddysgu Cymraeg. Mae hefyd yn lle poblogaidd i fynd ar wyliau (hyd at 120 o westeion) ac yn lleoliad godidog i gynnal priodasau. Mae oddeutu 30,000 o bobl yn ymweld â’r lleoliad yn flynyddol.
Mae un chwedl enwog am y pentref. Roedd Rhys a Meinir yn mynd i briodi ac yn ôl hen draddodiad yn Nant Gwrtheyrn aeth Meinir i guddio ar fore ei phriodas tra’r aeth pawb arall i’r eglwys.
Yn ôl yr arfer aeth ffrindiau Rhys i chwilio am Meinir, ond chawson nhw ddim hyd iddi.
Ar ôl deall bod Meinir ar goll, aeth Rhys i chwilio amdani ond heb lwc. Ymhen misoedd wedyn pan oedd Rhys yn cysgodi dan ei hoff dderwen cafodd y goeden ei hollti yn ei hanner gan fellten.
Ac yno, yng nghanol y boncyff gwag, roedd sgerbwd mewn ffrog briodas! Yr oedd hyn yn ormod i Rhys druan. Cafodd drawiad ar y galon a bu farw wrth ymyl Meinir.
Maent yn dweud bod ymwelwyr wedi gweld dau ysbryd yn cerdded law yn llaw ar hyd y traeth – dyn gyda barf a gwallt hir a merch gyda thyllau gwag yn lle llygaid.
Ap iaith Duolingo yn cefnogi cynnydd mewn dysgu Cymraeg
17 Rhagfyr 2020
Fe lansiodd ap Duolingo gwrs yn y Gymraeg am y tro cyntaf yn 2016. Erbyn hyn, mae dros 1.62 miliwn o bobl ar draws y byd wedi dechrau dysgu Cymraeg drwy’r ap. Mae’r ffigwr wedi cynyddu o 100,000 ers Hydref 2020.
Dywedodd Duolingo yn ei hadroddiad iaith 2020 fod nifer y dysgwyr newydd sy'n defnyddio'r ap i ddysgu Cymraeg wedi cynyddu 44% yn ystod 2020.
Y Gymraeg yw'r iaith sy'n tyfu cyflymaf yn y Deyrnas Unedig ar yr ap ac ar hyn o bryd mae’r niferoedd uwchlaw Hindi, Japaneaidd, Tyrceg a Ffrangeg!
Yn ogystal fe nododd yr adroddiad bod dysgwyr Cymraeg yn y trydydd safle o 20 o ieithoedd o ran dangos ymroddiad i’r iaith ac o ran cwblhau’r gwersi ar yr ap yn ddyddiol.
Cymraeg bellach yw'r nawfed iaith fwyaf poblogaidd i'w dysgu ar yr ap yn y DU.
Dywedodd y cwmni Duolingo eu bod wedi darganfod yn ei adroddiad ar ddysgwyr y DU fod "y newid yn ganlyniad i bobl sydd eisiau dysgu Cymraeg i gysylltu â'r wlad a gweld y Gymraeg yn ffynnu fel iaith".
Credai’r cwmni mai rheswm arall dros y cynnydd yw’r ffaith bod yr ap i’w gael yn rhad ac am ddim a gall y bobl ddysgu ar eu cyflymder eu hunain.
Ymlaen i’r miliwn o siaradwyr erbyn 2050!