Ydych chi erioed wedi meddwl o ble mae’r bwyd ar eich plât wedi dod?
Sut gall y llywodraeth gyd-weithio gyda cynhyrchwyr, prynwyr, gwyddonwyr ac amgylcheddwyr i wella’r sefyllfa?
Yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf rydym wedi gweld twf mawr yn y diddordeb mewn garddio. Yn ystod y cyfnod clo mae gerddi wedi dod yn llefydd pwysicach nag y buon nhw erioed. Gyda pobl yn gwerthfawrogi yr ardal tu allan maent wedi bod yn arbrofi gyda tyfu llysiau, ffrwythau a phlanhigion o bob math mewn gwelyau yn y gerddi, mewn potiau yn yr iard gefn neu hyd yn oed mewn bocsys ar sil y ffenest.
Mae gerddi yn lle pwysig i bryfed a pheillwyr allu ymweld â nhw.
Mae blodau yn bwysig i’r peillwyr ac mae peillwyr fel cacwn, gwenyn, pryfed hofran ac ati yn hanodol i’r bwyd yr ydym yn ei fwyta.
Mae tyfu llysiau a phlannu coed ffrwythau yn yr ardd yn ein galluogi ni i fyw bywyd fwy hunangynhaliol ac i leihau ôl troed carbon. Mae rhandiroedd a gerddi cymunedol hefyd yn dod yn fwy a mwy poblogaidd ar gyfer tyfu amrywiol fwydydd tymhorol.
Mae rhaglenni garddio wedi dod yn boblogaidd ar y teledu a nifer o wefannau yn cynnig cynghorion ar suti dyfubwyd a phlanhigion yn llwyddiannus.
Mae clybiau garddio yn boblogaidd yn ein hysgolion ac mae ambell i arbenigwr fel Adam Jones o Ddyffryn Aman yn cynnig hyfforddiant ar arddio i arddwyr hen a newydd drwy gyfrwng fideos, erthyglau a blogiau.
Marchnata cynnyrch y fferm
Roedd gan y bobl gynnar sgiliau amrywiol ac felly byddai teuluoedd gwledig a llwythi yn cyfnewid bwydydd er mwyn amrywio eu deiet. Dyma’r dull cyntaf o farchnata gan bobl. Mae’r dull ‘cyfnewid’ i fasnachu yn parhau heddiw yn y cymunedau gwledydd di-freintiedig.
Mae cyfnewid bwydydd drwy allforio a mewnforio yn rhan o farchnata ein gwledydd ers degau o flynyddoedd. Bu Prydain yn rhan o’r Gymuned Ewropeaidd o 1973 hyd Ionawr 2020 a rheolwyd ei hamaethyddiaeth gan y Polisi Amaethyddol Cyffredin ac yn dilyn refferendwm y bobl ym Mehefin 2016 pleidleisiodd 51.9% o blaid gadael yr Undeb Ewropeaidd a 48.1% o blaid aros yn yr Undeb.
Achosodd y bleidlais yma lawer o ddadlau a phrotestiadau drwy’r wlad gan achosi i’r prif-weinidog David Cameron ymddiswyddo! Cymerodd dair mlynedd a saith mis i Wledydd Prydain fynd drwy’r broses o adael. ‘Brexit’ oedd y gair a ddefnyddiwyd amlaf yn ystod y blynyddoedd hyn!
Mae cynhyrchu a gwerthu cnydau bwyd yn gadwyn o farchnata. Mae cwmnïau o Gymru’n marchnata eu cynnyrch bwyd yn llwyddiannus ar draws y byd.
Y ffermwr - Marchnatwr / casglwr - gwneuthurwr / proseswr - cyfanwerthwr - adwerthwr.
Rydym ni’n prynu ein bwydydd o siopau ac archfarchnadoedd. Mae’r bwyd rydym yn ei dderbyn mewn paced neu dun wedi mynd drwy broses gynhyrchu gostus rhwng y pridd a’r plât fel. Gall gwerthiant dau gynnyrch amrywio’n fawr drwy newid ffactorau pris, pacio a labelu. Dyma’r rheswm dros gystadlu am brisiau bwyd.
Dosbarth 6
Ystafell Derwen
Ysgol Llanonnen
Rhyd-y-wern
02/10/2021
Annwyl deulu,
Mae plant ein dosbarth ni yn ysgol Llanonnen wedi bod yn astudio bwyd a ffermio y tymor hwn. Rydym wedi ymweld a fferm leol ac wedi gweld peiriannau mawr y fferm yn codi tatws a’u storio yn y siediau. Hefyd roedd cae yno yn llawn moron a betys. Rydym am ddysgu coginio rhai llysiau.
Yn anffodus, mae llawer iawn o rieni yn methu fforddio prynu bwydydd i gynnal eu teuluoedd. Mae hynny, am eu bod yn methu cael gwaith.
Byddwn yn cyflwyno gwasanaeth Diolchgarwch yn yr eglwys ar 25 Hydref i ddiolch am bopeth a gawsom eleni. Bydd croeso i rieni ddod i’r gwasanaeth a bydd cyfle i’w weld ar Zoom ond ichi gysylltu efo Mrs Francis i gael y cyfrinair cyswllt Zoom. Fel rhan o’r gwasanaeth rydym am gasglu bwydydd sych ar gyfer y Banc bwyd sydd yn y dre.
Tybed a fyddech yn hoffi neu yn fodlon cyfrannu un neu ddau baced/tun/can o fwyd at y Banc yma. Os cawn ychydig o roddion bydd dau aelod o’n dosbarth ni yn cael mynd i’r Banc bwyd i helpu am fore ac rydym yn edrych ymlaen at weld sut mae’n gweithio ac yn cefnogi’r gymdeithas leol.
Yr eiddoch yn gywir,
Mali, Jessica a Max.
Amaethyddiaeth
Gellir honni mai amaethyddiaeth yw’r diwydiant pwysicaf yn y byd. Heb fwyd ni fyddai’n bosibl goroesi. Mae’n hanfodol i’n hiechyd a’n lles personol.
Mae ffermwyr ddoe a heddiw wedi wynebu’r dasg o fwydo’r genedl.
Roedd y ffermwyr cyntaf yn oes y Celtiaid yn tyfu digon o fwyd a hela digon o anifeiliaid i’w cynnal eu hunain. Esblygodd gallu’r ffermwyr gydag amser gan ddysgu cynhyrchu cnydau yn y pridd, a dofi anifeiliaid megis defaid, gwartheg a ieir.
Erbyn heddiw mae’r ffermwyr yn cynhyrchu mwy o fwyd nac sydd ei angen arnom. Nid yw’r tywydd yng Nghymru yn galed ond eto mae’n amrywiol iawn. Mae’r tywydd yn un ffactor arbennig sy’n effeithio ar brisiau bwydydd, sy’n codi a disgyn gyda’r galw. Ffactorau eraill sy’n effeithio ar gostau cynhyrchu heddiw ydy pris gwrtaith, tanwydd, peiriannau, cyflogau a lleoliad.
Mae tymor tyfu arbennig ar gyfer y rhan fwyaf o ffrwythau a llysiau. Mae angen mewnforio bwydydd pan maent allan o’u tymor yng Nghymru. Gellir hefyd tyfu ffrwythau mewn tai gwydr sydd wedi eu gwresogi ond mae hyn yn gwneud i’r cynnyrch fod yn fwy costus ar rai adegau o’r flwyddyn.
Cawl llysiau gwyn
Offer:
Sosban, llwy, cyllell torri llysiau, crafwr llysiau.
Cynhwysion:
Moronen 1
Taten 1
Nionyn/ Winwnsyn 1
Helogan (darn bach)- Seleri 1
Meipen (darn bach) 1
Bouquet garni 1
Margarin 15g
Isgell Cyw iâr 500ml
Halen pinsiad
Pupur ysgytiad
I DEWYCHU (500ml o burée)
Blawd plaen 15g
Llaeth 125ml
CYFWYD
Persli wedi ei falu 1 x llwy 15ml
Dull: