Marconi yng Nghymru

Marconi yng Nghymru

Canllaw Rhiant & Athro
Marconi yng Nghymru

Mae gan Gymru le pwysig yn hanes cyfathrebu.

Oeddech chi'n gwybod bod un o ddyfeiswyr mwyaf y byd wedi gwneud llawer o'i waith o amgylch arfordir Cymru, yn y Gogledd a'r De? Er bod y gŵr bonheddig hwn o dras Eidalaidd, fe dreuliodd lawer o'i ieuenctid yn cydweithio â gwyddonwyr a dyfeiswyr o Brydain yma, gan gynnwys yng Nghymru. Daeth yn enwog am ei fod yn un o arloeswyr cyfathrebu radio. Mae’n cael ei gofio fel dyfeisydd telegraffiaeth radio.

Dechreuodd Guglielmo Marconi arbrawf lle ceisiodd drosglwyddo signalau Cod Morse ar draws Môr Hafren i Ynys Echni yn 1897. Roedd llawer o'r gwylwyr yn ei weld e braidd yn ecsentrig, ond fe lwyddodd ei ddyfalbarhad pan gafodd y neges gyntaf ei throsglwyddo, a phan ddaeth ateb gan ei dîm ar Ynys Echni lle roedd wedi gosod set debyg o offer.

Daeth yr offer radio’n boblogaidd iawn ac yn y pen draw cafodd Telegraffiaeth radio Marconi ei defnyddio gan longau moethus ledled y byd. Yn y pen draw ym 1914 llwyddodd i drosglwyddo Cod Morse yr holl ffordd i ogledd America. Roedd ei orsaf drosglwyddo yn Waun-fawr, rhyw 6 chilometr i'r dwyrain o Gaernarfon, ger Parc Cenedlaethol Eryri yn adeilad cadarn iawn. Yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf (1914-1918) cafodd ei warchod gan nifer fawr o filwyr Prydain am ei bod yn cael ei weld fel safle milwrol sensitif iawn o bwys sylweddol ar gyfer cyfathrebu.

Ym mis Gorffennaf 1910, roedd stori drawiadol yn y papurau newydd cenedlaethol yn rhyfeddu at yr arestiad "diwifr" cyntaf a ddigwyddodd ar long o ganlyniad i neges telegraffiaeth radio mewn cod Morse.

Roedd offer Marconi hefyd yn achub bywydau. Bydd y rhan fwyaf o bobl wedi clywed stori wir colled drasig y Titanic. Roedd y llong ar ei mordaith gyntaf ar draws yr Iwerydd pan darodd fynydd rhew am 11:40 p.m. ar 15 Ebrill 1912. Collodd rhyw 1500 o bobl eu bywydau y noson honno, ond fe allai rhagor fod wedi eu colli. Wrth i'r llong ddechrau suddo arhosodd y gweithredwyr radio Bride a Phillips yn yr hyn oedd yn cael ei galw’n "Ystafell Marconi" ar fwrdd y Titanic gan barhau i anfon neges "mayday" neu SOS drwy delegraffiaeth radio. Cafodd y signal telegraffiaeth radio, oedd hefyd yn cael ei hadnabod fel “marconigram”, ei chodi gan longau eraill yn yr ardal gan gynnwys yr RMS Carapathia a llwyddwyd i godi dros 700 o oroeswyr o fadau achub gan gynnwys rhai a oedd yn gafael mewn malurion wrth iddi wawrio.

Yn ddiweddar mae Marconi a'r Titanic wedi bod yn y newyddion eto. Dywedodd Amgueddfa’r Smithsonian yn Efrog Newydd yn ddiweddar bod plymwyr yn bwriadu torri i mewn i’r Ystafell Marconi sy'n dal i fod yn llongddrylliad y Titanic ar lawr y cefnfor. Maen nhw’n awyddus i achub offer Marconi a'i ddangos yn yr amgueddfa.

Mae perthnasau'r rhai a fu farw ac eraill yn dadlau y dylai’r llong gael ei gadael fel y mae gan ei bod yn "fedd yn y môr" a gadael cyrff y bobl anffodus na chawson nhw mo’u hachub i "orffwys mewn hedd".

Geirfa
Dyfeisio
Rhywbeth, fel arfer yn broses neu eu dyfais, sydd wedi cael ei greu o syniad gan unigolyn neu dîm.
Cod Morse
Morse code is a method used in telecommunication to communicate text through a sequence of dots and dashes.
Cilometr
Mae cilometr yn uned o hyd yn y system fetrig sy'n hafal i un mil metr.
Telegraffiaeth Radio
Anfon negeseuon fel arfer drwy God Morse gan ddefnyddio tonnau radio o un lle i’r llall
Amgueddfa’r Smithsonian
Sefydliad pwysig a mawr iawn yn cynnwys amgueddfeydd, orielau a sw yn yr Unol Daleithiau
1
Linc
Cau
Linc
Trosglwyddydd Marconi yn Waun-fawr - Llinell Amser Digwyddiadau Hanes

Darllenwch hanes yr orsaf drosglwyddo ddiwifr donfedd hir gyntaf yng Nghaernarfon a'i rôl yn y Rhyfel Byd Cyntaf.

2
Cofnod dyddiadur
Cau
Cofnod dyddiadur
18 Medi 2020

Ar Drywydd Marconi

Ar ôl dechrau gwneud fy ngwaith ymchwil fy hun i benderfynu ar ffôn symudol newydd (pan fydda i'n ddigon hen!) dwi wedi dwli ar ddysgu mwy am Mr Marconi ac mae'n debyg mai fe anfonodd y "negeseuon testun" cyntaf erioed, pan oedd e ddim ond yn 23 oed ac yn defnyddio offer roedd pobl bryd hynny yn meddwl amdanyn nhw fel rhyw fath o "hud a lledrith".

Yn ôl Mam, mae gen i obsesiwn ynglŷn â’r peth, ond gofynnes i iddi fynd â fi i Larnog. Aethon ni lawr yn yr hen recsyn o gar sydd gan Mam o Gaerdydd ar hyd y ffyrdd troellog i Drwyn Larnog. Fe welson ni olion tŵr y trosglwyddydd gwreiddiol a gododd Marconi. Sut fyddai hi heddiw tybed pe na bai ei arbrofion e wedi bod mor llwyddiannus? Fyddai rhywun arall wedi darganfod ffordd wahanol o gyfathrebu? Fyddai dim rhaid i Mam boeni am fy obsesiwn i gyda ffonau symudol!

20 Medi 2020

Heddiw bues i’n darllen mwy am Mr Marconi, ei arbrofion a ble aeth e. Mae'n debyg mai dim ond dynion gafodd yr holl hwyl yn dyfeisio yn y dyddiau hynny. Ychydig iawn o sôn sydd yn unman am ddyfeiswyr neu wyddonwyr o fenywod yn y cyfnod hwnnw. Dwi ddim yn gwybod pam. Mae'n troi allan ei fod wedi gwella a gwella ei offer trosglwyddo hyd nes gallai Telegraffiaeth Marconi anfon negeseuon bron cyn belled â'r Unol Daleithiau – waw! Fe gawson nhw eu gosod hyd yn oed ar longau mewn "Ystafelloedd Marconi" arbennig ac yn y pen draw yn 1914 cwblhaodd Marconi adeiladu trosglwyddydd "tonfedd hir" yn Waun-fawr yn y Gogledd lle llwyddodd i anfon a derbyn negeseuon o America. Y testun trawsatlantig cyntaf, waw! Yn nes ymlaen, gallai ei negeseuon e gyrraedd o mor bell i ffwrdd ag Awstralia! Anhygoel!

Mae Mam (dwi’n caru Mam – mae hi mor amyneddgar pan ga i chwilen yn fy mhen am rywbeth!) wedi addo mynd â fi bob cam i Gaernarfon am saib er mwyn imi fynd i Waun-fawr a oedd yn lle pwysig yn y Rhyfel Byd Cyntaf yn ôl pob golwg. Rhaid imi gael rhagor o wybodaeth ar wefan Coflein!

30 Medi 2020

Daethon ni adref ar ôl ein siwrnai gyda'n gilydd i Eryri y bore yma. Cawson ni frecwast llawn blasus iawn yng Nghaernarfon!

Cyn gynted ag y daethon ni i mewn, es i draw i weld Tad-cu. Dywedodd e fod Marconi wedi bod yn y newyddion! Dwedes i ei fod e’n tynnu fy nghoes gan fod Marconi wedi marw ymhell dros gan mlynedd yn ôl! Ond mae'n debyg bod offer telegraffiaeth radio Marconi wedi cael ei osod ar y Titanic a suddodd yn yr Iwerydd ar 10 Ebrill 1912 (ymhell yn ôl mewn amser) gyda mwy na 1500 o bobl wedi colli eu bywydau, meddai Tad-cu.

Yn fwy diweddar, maen nhw wedi darganfod y llongddrylliad ac mae rhai plymwyr am dorri i mewn i'r "Ystafell Marconi" a dod yn ôl â’r offer radio sy'n dal i fod dan y dŵr ac yn dirywio erbyn hyn yn ôl pob tebyg.

Dwedodd Tad-cu fod pobl eraill sy'n gwrthwynebu hyn achos fe ddylai’r llongddrylliad gael ei ystyried yn "fedd dan y môr" ac yn gofeb i bawb a fu farw yn ôl bryd hynny. Dwi ddim yn siŵr beth ddylai ddigwydd. Mi wna i ofyn i'm ffrindiau beth yw eu barn nhw am y syniad. Ydy hi’n iawn? Ddim yn siŵr. Ond y peth cadarnhaol yw bod Tad-cu’n dweud, oni bai am Mr Marconi a'i ddyfais fyddai neb wedi goroesi o gwbl gan fod ychydig o longau eraill wedi clywed y neges "mayday" a gafodd ei hanfon gan y gweithredwr telegraffiaeth radio ac yn y pen draw wedi codi goroeswyr o'r badau achub a’r malurion ar wyneb y môr! Dwi ddim yn siŵr beth dwi'n ei feddwl am blymio i’r dyfnderoedd a thorri i mewn i Ystafell Marconi.

3
Sgwrs
Cau
Sgwrs

Sofia: Mae mam a fi’n meddwl teithio o Larnog bob cam i Gaernarfon yn y car. Er, mae’n bosib mai yn ar y trên awn ni hefyd. Dwi angen cynllunio llwybr a phenderfynu pa fath o gludiant i'w gymryd. Oes unrhyw un yn gwneud hyn yn rheolaidd gan fod angen imi wneud cynllun! Diolch ymlaen llaw!

Kumar F: Mae hi mor bell rhwng y Gogledd a'r De rydyn ni bob amser yn defnyddio Cynllunydd Ffyrdd yr AA. Dyma fe iti Sofia a sut byddwn i’n ei ddefnyddio: 

https://www.theaa.com/route-planner/route

  • Hwyrach y bydd yn haws ichi weld drwy ddewis “Large Map”
  • Dewiswch Larnog fel eich man cychwyn
  • Dewiswch Gaernarfon fel eich man gorffen
  • Allwch chi wirio ar y cynllunydd ffyrdd ar-lein faint o amser mae’r siwrnai’n ei gymryd mewn car?
  • Allwch chi wirio ar y cynllunydd ffyrdd ar-lein pa mor bell yw hi?
  • Oes yna lwybrau gwahanol heblaw’r un mae cynllunydd ffyrdd yr AA yn ei awgrymu gyntaf, a sut mae'r rhain yn wahanol i'r llwybr cyntaf?

Os oes rhywun arall yn dilyn y fforwm, rhowch eich cyngor chi i Sofia hefyd!

Sofia: Bydde hyna'n grêt!

Dafydd D: Shwmae – ar y trên y bydd mam yn mynd i’r Gogledd bob amser, felly dyma fy syniadau i:

Yr orsaf agosaf at Larnog yw Penarth. Does dim gorsaf yng Nghaernarfon erbyn hyn; ond mae un ym Mangor a gallwch chi ddal y bws wedyn i Gaernarfon.

Yn ôl dad, cyn newidiadau Beeching yn y 1960au gallech chi deithio i bobman bron ar y trên, ond erbyn hyn ☹ mae llawer o'r gorsafoedd rheilffordd gwreiddiol yng Nghymru wedi’u cau ac mae'r bws yn cynnig dewis arall.

https://www.nationalrail.co.uk/.

Ar wefan ymholiadau National Rail uchod, chwiliwch am y rhain:

  • faint o amser yw’r siwrnai ar y trên o Benarth i Fangor
  • ym mha orsafoedd y bydd angen ichi newid trên
  • cost tocynnau dychwel i un oedolyn ac un plentyn – ceisiwch ffeindio’r tocynnau rhataf

Gobeithio bod hyn yn helpu! Unrhyw un arall wedi rhoi cynnig arni!?

Sofia: Waw, diolch i chi’ch dau! Oes rhywun arall all gynnig gair o gyngor – mae’r siwrnai’n cymryd oes ac mae’n ddrud hefyd! LOL

Dafydd D: O gyda llaw, mae yna fws o Fangor i Gaernarfon – mae’r tacsi’n costio ceiniog a dimai! Dyma ble mae’r amserau:

https://www.arrivabus.co.uk/arriva-uk-bus-app 😊

4
Llythyr
Cau
Llythyr

Llythyr at fy ffrind i Sara am fy ymchwil 

01/10/2020

Annwyl Sara,

Gobeithio dy fod di a dy deulu yn cadw'n dda! Dwi’n gweithio'n galed yn yr ysgol ac yn ceisio gwella fy sgiliau ysgrifennu llythyrau yn ogystal â defnyddio e-bost ar y cyfrifiadur gartref.

Mae Tad-cu wedi rhoi hen ysgrifbin llenwi imi. Mae’n eithaf anodd ei ddefnyddio am ei fod e’n tueddu i ollwng blotiau inc dros bob man. Dwi'n cymryd fy amser yn ysgrifennu'r llythyr hwn atat ti. Dim llanast hyd yn hyn! Dwi hefyd wedi treulio amser gyda Tad-cu yn ymchwilio i ddyfeisiadau Marconi! Yn ogystal â Larnog, oeddet ti'n gwybod ei fod e wedi bod yn gweithio yn Eryri, heb fod yn bell oddi wrthot ti!

Mewn set arall o arbrofion yn Waun-fawr ar lannau’r Gogledd, fe lwyddodd e i anfon y neges destun gyntaf (neges telegraffiaeth radio oedd hi yn y dyddiau hynny wrth gwrs, yn defnyddio Cod Morse) o Gymru yr holl ffordd i ogledd America gan ddefnyddio radio. Dyna ti gamp ac roedd e’n dal yn ifanc iawn!

Oeddet ti'n gwybod mai offer Mr Marconi a wnaeth alluogi llong anffodus y 'Titanic' i anfon neges telegraffiaeth radio at longau eraill gerllaw i ddweud bod y Titanic yn suddo?

Byddai hyd yn oed mwy o fywydau wedi cael eu colli ar y noson drasig honno oni bai am Mr Marconi a'i ddyfais "hud"!

Pan fyddi di’n agos at gyfrifiadur, galli di ddarllen rhagor am Orsaf Radio Marconi yn Waun-fawr yma:

http://www.heneb.co.uk/ww1/marconi.html

Dwi wedi amgáu llun o rai o'r badau achub a gafodd eu codi o ganlyniad i'r signal “mayday” a gafodd ei hanfon o Ystafell Marconi ar y Titanic ac fe ddylet ti eu gweld nhw yn yr amlen. Rhaid ei bod yn ofnadwy gorfod aros a gobeithio y byddech chi’n cael eich achub wrth i bobl eraill o'ch cwmpas chi foddi.

Mae'n gas gen i fod ar long a byddwn i wedi cael llond twll o ofn mewn bad achub! Maen nhw’n dweud mai "menywod a phlant yn gyntaf" oedd hi yn y dyddiau hynny wrth iddyn nhw gasglu pobl i'r badau achub. Fe fues i’n chwilio am “women and children first” ar y rhyngrwyd gyda Tad-cu ac mae llawer iawn o hanes yn gysylltiedig â’r ymadrodd.

Oeddet ti’n gwybod mai dim ond 20 o fadau achub oedd gan y Titanic, a’r rheiny’n gallu cario 1,178 o bobl yn unig, er bod dros 2,200 ar ei bwrdd y noson honno? Pam nad oedd digon o le i gymaint o bobl, tybed?

Wel Sara, fe rodda i wybod sut dwi’n dod ymlaen â'r ymchwil a phan ga i fy ffôn symudol newydd gallwn ni gadw mewn cysylltiad drwy destun a llais. Gobeithio mai pecyn galwadau a negeseuon diderfyn ga i!

 

Aros yn saff!

 

Pob hwyl, Sofia

5
Llythyr
Cau
Llythyr
Marconi yng Nghymru

Llythyr o Ynys Echni 

13/05/1897

13 Mai 1897

Cyfarchion o Ynys Echni, De Cymru,

Fy annwyl wraig,

Wel, i mi fe fydd yr atgofion yn para am byth.

Roedd pump ohonom yn sefyll o amgylch yr offer mewn cwt pren, yn cyfeirio’n llygaid a’n clustiau at yr offerynnau gan ganolbwyntio digon i greu poen, bron iawn, yn aros i'r faner godi i ddangos bod popeth yn barod.

Ar unwaith, dyma ni’n clywed y tic tac, tic tac cyntaf, a gweld yr offer Morse yn argraffu'r signalau a gyrhaeddodd mor dawel – wedi dod atom drwy ddawnsio drwy’r cyfrwng anhysbys a dirgel hwnnw yr ether! Rhyfeddol!

Oddi wrth eich cariad annwyl, yr Athro Slaby

 

Troednodyn:

Wedi’i addasu ar sail “A History of Wireless Telegraphy 1838-1899” gan JJ Fahie, a gyhoeddwyd ym 1899 ac a ailgyhoeddwyd gan y BBC.

Gallwch ddarllen rhagor o ffynhonnell y testun hwn yma:

http://news.bbc.co.uk/local/southeastwales/hi/people_and_places/history/newsid_7847000/7847738.stm

6
Erthygl newyddion
Cau
Erthygl newyddion
Arestio Dr Crippen ar y cefnfor

Utgorn Caerdydd


Capten y Melrose yn dal y llofrudd Crippen


2 Gorffennaf 1910


Ar 30 Mehefin 1910, cafodd heddlu Scotland Yard wybod am ddiflaniad Cora, gwraig y 'Doctor' Hawley Harvey Crippen o Ogledd Llundain. Roedd teipyddes ddeniadol Dr Crippen, Miss Ethel Le Neve, wedi'i gweld ar ôl y llofruddiaeth yn gwisgo un o dlysau Cora. Roedd Crippen wedi dweud wrth yr heddlu fod Cora wedi rhedeg i ffwrdd gyda dyn arall, ond y diwrnod wedyn dyma fe ac Ethel yn diflannu’n ddirgel. Aeth yr heddlu ati i chwilio tŷ Crippen yn Camden a dod o hyd i weddillion Cora wedi'u claddu o dan y llawr.

Yn ôl y sôn cafodd yr Uwch-arolygydd Kendall a'i dîm o dditectifs eu harwain gan y cliwiau i amau bod Crippen ac Ethel wedi mynd ar long i deithwyr o’r enw Melrose a oedd yn hwylio i’r Unol Daleithiau. Roedd amser yn brin felly cafodd neges ei hanfon dros y radio i "Ystafell Marconi" Llong Ager y Melrose – dyma beth ddwedodd y neges:

“…. amheuon cryf bod Crippen y llofrudd o Lundain a’i gyd-droseddwraig ymysg teithwyr y salŵn STOP... wedi cael gwared ar ei fwstas ac yn tyfu barf... y fenyw wedi'i gwisgo fel bachgen ond yn ôl y llais a’r osgo mae'r bachgen yn ddi-os yn ferch STOP... y ddau’n teithio dan yr enw Mr a Master Robinson STOP... Uwch-arolygydd Kendall – diwedd y neges”

Arhosodd Capten y Melrose, oedd yn llong o Ganada, nes bod y pâr oedd dan amheuaeth ac a oedd wedi'u gwisgo fel tad a mab yn cerdded allan ar y dec. Galwodd y Capten yn uchel: "Crippen", ac fe drodd y teithiwr heb feddwl. Gofynnod y Capten iddyn nhw ddod yn dawel ar unwaith i’w ystafelloedd.

Rydym yn falch o roi gwybod i'n hybarch ddarllenwyr fod y llofrudd Crippen bellach y tu ôl i farrau ar y llong a phan fydd y llong yn cyrraedd Efrog Newydd fe gaiff y llofrudd ei gludo i’r lan a’i anfon yn ôl yn y pen draw i Lundain i sefyll ei brawf am lofruddiaeth atgas ei wraig yn Llundain.

Dyma'r tro cyntaf i neges a gafodd ei hanfon gan offer Mr Marconi gael ei defnyddio i ddal troseddwr ac mae barn y sylwedyddion yn newid bellach: yn lle amau maen nhw’n dechrau canmol y ddyfais newydd.

Marconi yng Nghymru

Rai blynyddoedd yn ôl y soniodd Utgorn Caerdydd am y tro cyntaf am gampau’r dibrofiad Mr Marconi yn Larnog. Roeddem yn amheus iawn bryd hynny ond erbyn hyn mae pobl yn dechrau sylweddoli y gallai'r ddyfais hon fod o fudd i’r gymdeithas. Mae Marconi’n dweud bellach y gallai fod yn bosibl yn y dyfodol i seiniau a hyd yn oed lluniau gael eu trosglwyddo. Ond mae hynny’n llawer rhy annhebygol o ddigwydd ym marn ostyngedig eich Utgorn Dyddiol! Y peth nesaf glywch chi fydd pobl yn darogan y bydd straeon newyddion yn cael eu hanfon dros yr awyr yn lle’ch papurau newydd ffyddlon!

Troednodyn Yn yr oes fodern, mae'n ymddangos nad oedd popeth yn yr adroddiadau ar y pryd yn taro deuddeg. Mewn rhifyn o'r Daily Mail o'r ganrif hon, rydyn ni’n darllen erbyn hyn:

‘Archwiliad o safle trosedd yn profi bod Dr Crippen yn ddieuog: profion DNA yn dangos nad ei wraig oedd y gweddillion yn y seler.

Mae dulliau CSI modern wedi’u defnyddio i brofi na wnaeth Dr Hawley Crippen, a fu’n adnabyddus fel un o'r llofruddion enwocaf yn hanes Prydain, ladd ei wraig. Y llynedd dywedodd Patrick Crippen, ei berthynas fyw agosaf: 'Mae'n achos erchyll ac enwog iawn, ond roedd yr erlyniad yn gwbl anghywir.

Mae’r dystiolaeth DNA sydd ar gael erbyn hyn yn dangos bod camwedd fawr wedi bod.’

Efallai na chawn ni byth wybod y gwir!

7
Erthygl newyddion
Cau
Erthygl newyddion
Erthygl Newyddion Marconi yn Larnog

Utgorn Caerdydd


Dyfeisydd ecsentrig Mr Marconi yn anfon y neges "hud" gyntaf drwy’r aer!


20 Mai 1897

Cafodd Mr Guglielmo Marconi sydd ond yn 23 oed, ei eni yn ninas Bologna yn yr Eidal ac wedyn bu’n astudio yn Fflorens. Mae eisoes yn adnabyddus fel dyfeisydd a gwyddonydd ac mae'n gweithio yng Nghymru ar hyn o bryd gan ei fod wedi dod yn ffrindiau da gydag un o beirianwyr telegraffiaeth y swyddfa bost yng Nghymru.

Mae Marconi’n angerddol ynglŷn â’i syniadau. Dywedodd wrth ein gohebydd ei fod yn credu y gallai'r dulliau presennol o anfon negeseuon telegraff dros wifrau fynd yn rhywbeth hen ffasiwn a'i fod yn credu mai'r dyfodol fyddai defnyddio'r hyn sy’n cael eu galw’n "donnau radio" hud lle gallai negeseuon Cod Morse telegraffig gael eu hanfon "drwy’r ether". Rydym yn deall yn iawn pam mae’r beirniaid yn dweud bod hyn yn "ffolineb gŵr ifanc" ac na fydd byth yn cydio.

Efallai bod darllenwyr yn pryderu am y wyddor newydd hon, ond rhoddodd Mr Marconi sicrwydd i’n gohebydd ni na fyddai dim perygl i neb sy'n mynd yn rhy agos at signalau trydan o'r fath. Rydym yn gobeithio ac yn ymddiried yng ngonestrwydd Mr Marconi ond rhaid cyfaddef ein bod braidd yn bryderus bod Marconi mor ifanc a dibrofiad.

Mae'n bosibl bod rhai o ddarllenwyr yr Utgorn wedi gweld y boneddigion ecsentrig hyn â’u mwstashys cain a'u hetiau crwn yn dringo â choiliau gwifrau copr, polion rhyfedd yr olwg, cronaduron ac offer arall hyd at Drwyn Larnog lle maen nhw wedi codi cwt pren cadarn i’r offer ac wedi gosod polion tal iawn a gwifrau hir sy’n ymestyn i lawr y clogwyni i'r traeth.

Marconi yng Nghymru

Yn y cwt mae Marconi a'i gydweithwyr wedi cysylltu allweddell telegraffiaeth Morse i'w hoffer newydd sy'n galluogi'r offer i anfon cod Morse drwy'r awyr dros Fôr Hafren i gwt arall ar Ynys Echni!

Anfonodd Marconi neges gychwynnol yng nghod Morse. Gofynnodd y neges: "CAN YOU HEAR ME". Yn fuan wedyn, cafodd Marconi ateb gan ei gydarbrofwr, gŵr bonheddig o'r enw Mr Kemp, sef gweithredwr yr offer diwifr ar Ynys Echni: "YES LOUD AND CLEAR".

Gallech weld bod yr arbrofwyr wrth eu bodd bod eu damcaniaeth wedi cael ei phrofi a hynny heb unrhyw dystiolaeth o niwed i neb.

Dyma eiriau un o’r sylwedyddion yng Nghwt Trosglwyddo Larnog:

Ar y 13eg cafodd yr offer derbyn ei gario i lawr i'r traeth wrth droed y clogwyn a'i gysylltu ag 20 llath arall o wifrau i'r polyn uwchben, gan greu uchder o 50 llath i gyd.


Canlyniad, gwych! Dyma’r offerynnau, a fethodd â chofnodi unrhyw beth dealladwy am ddau ddiwrnod, bellach yn seinio’r signalau'n glir ac yn bendant, a'r cyfan drwy ychwanegu ychydig lathenni o wifrau!

Hoffem ni ym Mhapur Newydd Utgorn Caerdydd longyfarch y gŵr ifanc Marconi ar ei lwyddiant ond rydym yn amheus (fel llawer o bobl eraill a dweud y gwir) a oes angen dyfais o'r fath ac a oes unrhyw le i ddatblygu'r defnydd o’r "diwifr" ymhellach.

8
Linc
Cau
Linc
Ymchwil ar Orsaf Radio Waun-fawr

Mae Sofia wedi bod yn edrych ar y rhyngrwyd gyda’i thad-cu i gael mwy o wybodaeth am orsaf drosglwyddo radio Waun-fawr. Awgrymodd Tad-cu y gallen nhw chwilio i weld beth sydd ar wefan Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru, sef Coflein. Dyma adnodd sydd â chasgliad helaeth iawn o luniau, mapiau a chynlluniau.

Ar y tudalen canlynol fe welson nhw fap o'r ardal a hefyd ffotograffau o weddillion yr orsaf radio wreiddiol. Ar rai mapiau mae hi wedi’u rhestru fel "Canolfan Treftadaeth Byd". Dywedodd Sofia na fyddech chi hyd yn oed yn dyfalu o'r ffotograffau o'r tu allan ei fod wedi bod yn lle mor bwysig yn hanes y radio! Mae e ar ochr y mynydd sy'n edrych dros bentref Waun-fawr yn agos i Fôr Iwerddon.

Mae yna lun hefyd ar Geograph.org o un o adeiladau Marconi sy’n dal ar ei draed:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Old_Marconi_Radio_Station,_Ceunant_-_geograph.org.uk_-_219285.jpg

9
Testun & llun
Cau
Testun & llun
Marconi yng Nghymru

Aros yn Eryri ar drywydd Marconi 

 

Mae Sofia wedi perswadio’i mam i fynd â hi i’r Gogledd ac i fynd â hi i ymweld â safle hen Drosglwyddydd Waun-fawr. Does dim cymaint â hynny yno i'w weld yna erbyn hyn yn ôl Google Maps. 

Y dref agosaf yw Caernarfon sy'n enwog am ei chastell.  Efallai yr hoffech gael golwg gyda nhw ar y gwestai a'r tai llety sydd ar gael yno yn ogystal â chabanau a charafannau, drwy ddefnyddio'r rhyngrwyd. 

Mae’r ddwy yn penderfynu yr hoffen nhw aros yng Ngwesty'r Celtic Royal lle bu Marconi ei hun yn aros droeon.  Neu fe allen nhw aros mewn caban yng Nglan Gwna yng Nghaeathro sydd hefyd yn agos at Waun-fawr. Gallwch chwilio am wybodaeth ar y rhyngrwyd am y parc cabanau hwn yn ogystal ag edrych ar Westy'r Celtic Royal. 

Efallai yr hoffech chi ddefnyddio Google Maps i gael golwg ar y ddau le hefyd. 

Mae Tad-cu wedi addo defnyddio peth o’i gynilion i dalu am dair noson yn y Celtic Royal. Mae wedi gofyn i Sofia wirio'r costau; neu os yw hynny'n gweithio allan i fod yn rhy ddrud byddai'n talu am gaban iddyn nhw gael aros am wythnos yn lle aros yn y gwesty. 

Mae Sofia yn edrych ar gostau’r ystafelloedd yn y Celtic Royal (heb gynnwys brecwast). Ar y dyddiad y maen nhw’n bwriadu cyrraedd fe allen nhw rannu ystafell i ddwy am £95 neu gallen nhw ddewis cael dwy ystafell sengl am £85 yr un. 

Cost caban am wythnos (saith noson) yng Nglan Gwna yw £427 i’r ddwy. 

Byddai Sofia’n dewis y Celtic Royal wrth gwrs, gan y gallai aros mewn ystafell roedd Marconi wedi aros ynddi erstalwm.  Mae Mam yn dweud y byddai'n well ganddi hi gael heddwch a llonyddwch y llyn yng Nglan Gwna! 

Gwisgwch eich het fathemateg a phenderfynu ar yr ateb i bob cwestiwn!

 


1. Beth yw cyfanswm cost tair noson mewn un ystafell i ddwy yn y Celtic Royal? 

£85

£190

£285

£185

 


2. Beth yw cyfanswm cost y tair noson os caiff y ddwy ystafell sengl yr un am bob un o'r tair noson yn y Celtic Royal? 

£210

£255

£305

£510

 


3. Faint yn fwy fyddai hi’n ei gostio iddyn nhw aros yng Nglan Gwna am yr wythnos gyfan yn hytrach na'r tair noson yn y Celtic Royal mewn ystafell i ddau gyda'i gilydd? 

£320

£125

£42

£67

 


4. Beth yw'r gost gyfatebol fesul noson yng Nglan Gwna pe baen nhw’n dewis aros am wythnos (sef saith noson)? 

£90

£60

£120

£55

 


Atebion

1. £285 

2. £510 

3. £125 

4. £60