Byddai mynd i glapio (neu glepio) cyn y Pasg yn arfer poblogaidd gan blant Ynys Môn blynyddoedd maith yn ôl.
Yn ôl Elen Parry a anwyd yn y Gaerwen yn 1895:
Fydda ni fel rheol yn câl awr neu ddwy dudwch o’r ysgol, ella rhyw ddwrnod neu ddau cyn cau’r ysgol er mwyn cael mynd i glapio cyn y Pasg. A wedyn bydda’ch tad wedi gwneud beth fydda ni’n galw yn glapar. A beth odd hwnnw? Pishyn o bren a rhyw ddau bishyn bach bob ochor o bren wedyn, a hwnnw’n clapio, a dyna beth odd clapar.
Byddai’r plant yn mynd o amgylch y ffermydd lleol neu unrhyw dyddyn lle cedwid ieir yn curo ar ddrysau, yn ysgwyd y clapwyr ac yn adrodd rhigwm bach tebyg i hwn:
Clap, clap, os gwelwch chi’n dda ga’i wy
Geneth fychan (neu fachgen bychan) ar y plwy’
A dyma fersiwn arall o’r pennill gan Huw D. Jones o’r Gaerwen:
Clep, Clep dau wy
Bachgen bach ar y plwy’
Byddai’r drws yn cael ei agor a’r hwn y tu mewn i’r tŷ yn gofyn “A phlant bach pwy ’dach chi?” Ar ôl cael ateb, byddai perchennog y tŷ yn rhoi wŷ yr un i’r plant. Fel arfer, byddai trigolion y tŷ yn adnabod y plant ac os byddai chwaer neu frawd ar goll, byddid yn rhoi wŷ i’r rhai absennol yn un o’r basgeidiau.
Wyau ar y Dresel
Ar ôl cyrraedd adref byddai’r plant yn rhoi’r wyau i’w mam a hithau yn eu rhoi ar y dresel gydag wyau’r plentyn hynaf ar y silff uchaf, wyau’r ail blentyn ar yr ail silff ac yn y blaen.
Gellid casglu cryn dipyn o wyau gyda digon o egni ac ymroddiad. Yn ôl Joseph Hughes a anwyd ym Miwmaris yn 1880 ac a recordiwyd gan Amgueddfa Cymru yn 1959:
Bydda amball un wedi bod dipyn yn haerllug a wedi bod wrthi’n o galad ar hyd yr wythnos. Fydda ganddo fo chwech ugian. Dwi’n cofio gofyn i frawd fy ngwraig, “Fuost ti’n clapio Wil?”, “Wel do”, medda fo. “Faint o hwyl ges ti?”, “O ches i mond cant a hannar”.
Dim diolch!
Alergedd bwyd - y ffeithiau
Alergedd yw pan mae'r corff yn adweithio yn wael i rywbeth rydym yn dod i gysylltiad ag ef megis bwyd neu baill mewn planhigion. Mae alergeddau yn gyffredin iawn. Credir eu bod yn effeithio ar un o bob pedwar o bobl yn y Deyrnas Unedig ar ryw adeg yn eu bywydau.
Dyma rai ffeithiau pwysig am alergedd bwyd:
Pa fwydydd sy'n achosi alergedd?
Sut i reoli alergedd
Y ffordd fwyaf effeithiol o reoli alergedd yw osgoi'r alergen sy'n achosi'r adwaith os yn bosibl.
Os oes gennych alergedd bwyd, dylech wirio rhestr gynhwysion y bwyd am alergenau cyn ei fwyta. Mae gwybodaeth am labelu alergenau bwyd gan yr Asiantaeth Safonau Bwyd.
Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd
Mae'r Cynllun Hylendid yn eich helpu i ddewis ble i fwyta allan neu brynu bwyd. Mae’r cynllun sgorio’n roi gwybodaeth glir i chi am safonau hylendid y busnes. Mae’r Cynllun yn cael ei gynnal mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol yng Nghymru, Lloegr, Gogledd Iwerddon a chanllawiau’r Alban.
Mae'r Cynllun yn rhoi sgôr rhwng 5 i 0 i fusnesau.
Caiff y sgôr ei harddangos yn ffenestri siopau neu ar-lein er mwyn i chi allu gwneud dewisiadau o ran ble i brynu neu fwyta bwyd.
5 – safonau hylendid yn dda iawn
4 – safonau hylendid yn dda
3 – boddhaol ar y cyfan
2 – angen gwella
1 – angen gwella yn sylweddol
0 – angen gwella ar frys
Beth mae'r sgoriau yn seiliedig arno?
Mae sgoriau yn dangos sut y caiff bwyd, hylendid a diogelwch eu rheoli gan y busnes yn ystod yr arolygiad. Cyfrifoldeb y busnes yw cydymffurfio â chyfraith hylendid bwyd ar bob adeg.
Mae hyn yn cynnwys:
Mae'n gyfraith i fusnesau yng Nghymru arddangos eu sgoriau, a hynny mewn man amlwg, fel drws, mynedfa neu ffenestr busnes.
Y tro nesaf byddwch yn mynd i dŷ bwyta neu i brynu bwyd edrychwch ar y fynedfa i weld sgôr hylendid y busnes.
Sut i goginio omled
Beth yw omled
Ffroisen neu bancosen ysgafn yw omled ac mae’n cael ei wneud drwy ffrio wy wedi'i guro mewn padell. Brecwast poblogaidd gyda bara neu dost yn y rhan fwyaf o'r byd. Mae'r omled yn saig syml a all gael ei gwneud yn hawdd.
Hanes rysáit yr omled
Yn ôl un chwedl, Napoleon Bonaparte a'i fyddin oedd y cyntaf i flasu'r omled. Pan oedd Napoleon a'i fyddin yn gorymdeithio drwy Dde Ffrainc, penderfynwyd gorffwys wrth dafarn ger tref Bessières. Coginiodd y tafarnwr omled i anrhydeddu Napoleon, ac roedd hwnnw mor hoff ohono nes ei fod wedi gorchymyn casglu'r holl wyau yn y pentref i baratoi'r omled mwyaf i’w fyddin y diwrnod wedyn. Dechreuodd y traddodiad o goginio omled Pasg enfawr blynyddol yn Bessières, Haute-Garonne er mwyn anrhydeddu Napoleon Bonaparte.
Rysáit Omled
Dull
CAM 1
CAM 2
CAM 3
CAM 4
Mwynhewch!
Cadw ieir
14/12/20
Hoffech chi fynd i'r ysgol i edrych ar ôl ieir? Oeddech chi’n gwybod bod nifer o ysgolion ledled Cymru yn cadw ieir ar dir yr ysgol?
Mae un ysgol yng Ngogledd Cymru wedi datblygu fferm ar dir yr ysgol ac wedi mynd ati i ffermio ieir ac i werthu wyau ar raddfa anhygoel. Mae oddeutu 200 o ieir ar fferm yr ysgol ac maent wedi cofrestru i werthu wyau’n fasnachol. Mae Ysgol Gynradd San Siôr yn Llandudno yn gwerthu dros 200,000 o wyau’r flwyddyn!
Drwy ofalu am ieir mae’r plant yn dysgu llawer am fyd natur yn ogystal â’r elfen busnes ac ariannol drwy werthu wyau i’r gymuned a chyfrifo costau cynnal a chadw’r anifeiliaid.
Credai’r prifathro Mr Ian Keith Jones bod hi’n bwysig i roi profiadau byw i’r plant ar sut i ofalu am yr ieir a’i gweld yn ffynnu o fewn ei amgylchedd naturiol. Dywedodd
'Dwi'n teimlo bod gan blentyn chwilfrydedd naturiol yn y byd o'u cwmpas,'
Mae menter fasnachol ‘Wyau San Siôr’ yn gwerthu drwy siop fferm Bodnant yn Bae Colwyn.
Mae gwahanol ddosbarthiadau yn gyfrifol am yr ieir bob dydd. Byddant yn eu bwydo, rhoi dŵr iddyn nhw a hel yr wyau yn ystod amser egwyl. Wedyn byddant yn pacio'r wyau er mwyn eu gwerthu.
Dywedodd Arolygwyr ei Mawrhydi yn 2017 bod
“yr ysgol yn darparu ystod o brofiadau dysgu sy’n datblygu dysgwyr annibynnol ac yn gwella medrau llythrennedd a rhifedd disgyblion.”
Ewch i wefan yr ysgol am wybodaeth bellach. https://www.sansior.wales/
