Yn 2016 cafodd Pencampwriaeth Pêl-droed Ewropeaidd UEFA, sef y gystadleuaeth bêl-droed bedeirblynyddol, ei chynnal yn Ffrainc. Cymru oedd un o'r timau mwyaf ysbrydoledig, gan guro Slofacia, Rwsia, Gogledd Iwerddon a Gwlad Belg ar y ffordd i rownd gynderfynol yn erbyn Portiwgal ar 6 Gorffennaf yn y Stade de Lyon, Lyon.
Yn anffodus, collodd Cymru 2 - 0 i Bortiwgal, ond mewn llawer o ffyrdd roedden nhw’n un o wir enillwyr y twrnamaint. Yn ystod y twrnamaint fe drodd cenedl o rygbi-garwyr yn wallgof o blaid pêl-droed! Cafodd y gêm yn erbyn Portiwgal ei gwylio gan fwy na hanner y wlad. Roedd yn record deledu genedlaethol ar gyfer gwylio digwyddiad chwaraeon yng Nghymru.
Amcangyfrifir bod 20,000 o gefnogwyr wedi teithio i Lyon yn Ffrainc i wylio'r gêm. Gwyliodd 27,000 o gefnogwyr eraill y gêm yn ffanbarth Stadiwm y Principality yng Nghaerdydd gyda 10,000 arall yn gwylio yn ffanbarth Abertawe.
Y wobr ariannol am fynd â’r tîm i Ffrainc oedd £6.4 miliwn ac roedd yna £1.7 miliwn ychwanegol am eu dwy fuddugoliaeth yng ngrŵp B. Roedd yn £1.3 miliwn pellach am gyrraedd yr 16 olaf, £2.1 miliwn am gyrraedd rownd yr wyth olaf, ac wedyn £3.4 miliwn arall am gyrraedd y pedwar olaf. Dyna gyfanswm o £14.9 miliwn i Gymdeithas Pêl-droed Cymru i gefnogi'r tîm cenedlaethol a'r gêm ar lawr gwlad.
Chafodd rhai o fawrion y gêm fel Neville Southall, Ryan Giggs, Ian Rush a Mark Hughes ddim chwarae erioed mewn twrnament rhyngwladol mawr. Mae Hal Robson-Kanu, Sam Vokes, James Chester, Chris Gunter a Dave Edwards ymhlith y chwaraewyr o Gymru a fydd yn mynd i lawr mewn hanes am ymddangos yng nghamp mwyaf eu gwlad mewn pêl-droed yn ôl yn 2016.
Yn 2020 (wedi’ ohirio tan 2021) bydd Cymru yn un o'r 24 tîm sy'n gobeithio codi Cwpan Pencampwriaeth Ewrop. Caiff y gystadleuaeth ei chynnal rhwng 21 Mehefin a Gorffennaf 2021 ar draws 11 o ddinasoedd. Bydd Cymru'n chwarae yr Eidal, y Swistir, a Thwrci yng ngrŵp A.
Unwaith eto yn 2021 bydd y genedl yn cefnogi'r tîm cenedlaethol gyda'r hashnod #TogetherStronger. C'mon Cymru!
1976 - Ras Ryngwladol Gyntaf yr Wyddfa
Mae Ras yr Wyddfa’n enwog drwy'r byd. Mae’n dathlu 45 mlynedd eleni.
Yn wreiddiol Ken Jones a gafodd y syniad o gynnal ras yn rhan o Garnifal Llanberis. Pan gafodd ei chynnal am y tro cyntaf yn 1976, daeth 86 o bobl i gystadlu. Daeth y ras yn boblogaidd iawn, ac erbyn hyn, mae dros 600 o redwyr yn rhedeg y 10 milltir ar hyd Llwybr Llanberis i gopa’r Wyddfa ac yn ôl bob blwyddyn. Colin Jones oedd y Cymro cyntaf i ennill y brif ras yn 1988 mewn 1:05:14.
Mae llawer o redwyr o’r Eidal yn dod i Lanberis bob blwyddyn ers 1980, gan fod clwb rhedeg Llanberis wedi gefeillio â chlwb rhedeg Morbegno yn yr Eidal.
Does dim llawer o ddamweiniau wedi digwydd yn y ras, drwy lwc. Mae mwy yn digwydd pan fydd y tywydd yn boeth, oherwydd bod rhai rhedwyr yn llewygu ac yn colli gormod o ddŵr o’r corff.
Mae dwy ras i ddynion a dwy i fenywod. Mae un ras o Lanberis i’r copa’n unig, a ras arall o Lanberis i’r copa ac yn ôl. Dyma’r recordiau fel maent yn sefyll ar hyn o bryd.
1985 – Ras y dynion (10 milltir) 1:02:29 K Stuart
1993 – Ras y merched (10 milltir) 1:12:48 C Greenwood
1985 – Ras i’r copa (dynion) 38:10 R Bryson
1993 – Ras i’r copa (merched) 47:07
Roald Dahl 1916 - 2016
Cafodd Roald Dahl ei eni yng Nghaerdydd yn 1916. Roedd ei dad, Harald Dahl, yn dod o Oslo, Norwy yn wreiddiol, ond roedd wedi dod i Gaerdydd i weithio. Roedd Sofie, mam Roald, yn dod o Norwy hefyd ac roedd Roald yn siarad Norwyeg a Saesneg.
Cafodd Roald Dahl ei fedyddio yn yr Eglwys Norwyaidd yn nociau Caerdydd. Hefyd, roedd y teulu’n mynd yno i addoli. Roedd yr eglwys yn rhoi croeso i forwyr o Norwy a oedd yn cludo pren i wneud propiau yn y pyllau glo yn ne Cymru. Yn y 1970au, roedd yr eglwys mewn cyflwr gwael, ac arweiniodd Roald Dahl ymgyrch i godi arian i’w hachub. Mae rhieni Roald Dahl wedi eu claddu ym mynwent Eglwys Ioan Fedyddiwr, Radyr, Caerdydd. Bu farw tad Roald yn 57 mlwydd oed a’i fam yn 82 mlwydd oed.
Buodd Roald yn byw yn Radyr a Llandaf. Roedd yn hoffi mynd i wylio Caerdydd yn chwarae pêl-droed. Aeth Roald i Ysgol y Gadeirlan, Llandaf pan oedd yn saith oed. Symudodd Roald Dahl o Landaf i ysgol breswyl ger Weston-super-Mare pan oedd yn naw oed. Roedd y teulu’n dal i fyw yn Llandaf tan oedd Dahl yn 11 oed.
Yn ei hunangofiant, Boy, mae Roald Dahl yn sôn amdano ef a’i ffrindiau’n mynd i siop losin Mrs Pratchett yn Llandaf. Dynes gas iawn oedd hi. Ar ôl i un bachgen ddod o hyd i lygoden farw yn yr ysgol, penderfynodd Roald a’i ffrindiau chwarae tric arni. Gollyngodd Roald y llygoden farw mewn jar o losin heb i Mrs Pratchett weld. Wrth iddi hi godi’r jar a sylwi ar y llygoden, cafodd hi gymaint o sioc hyd nes iddi ollwng y jar i’r llawr. Torrodd y jar yn deilchion. Roedd Mrs Pratchett yn gynddeiriog, a gwnaeth yn siŵr fod y bechgyn yn cael eu cosbi’n gas!
Yr Ysgol Uwchradd Gymraeg Gyntaf yng Nghymru
01/03/2021
Chwe deg pump mlynedd yn ôl, ym mis Medi 1956, agorodd Ysgol Glan Clwyd. Ysgol Glan Clwyd oedd ysgol uwchradd Gymraeg gyntaf Cymru. Roedd llawer o ysgolion cynradd Cymraeg i’w cael yn barod, a dechreuodd rhai deimlo bod angen addysg uwchradd Gymraeg hefyd.
Dr. Haydn Williams, Cyfarwyddwr Addysg yr hen Sir Fflint oedd y dyn allweddol a aeth â’r maen i’r wal. Roedd Dr. Haydn Williams yn gobeithio y byddai’r awyrgylch yn hollol Gymraeg, y byddai’r gwaith swyddfa yn cael ei wneud yn Gymraeg i gyd, ac y byddai llawer o’r pynciau’n cael eu dysgu drwy gyfrwng y Gymraeg. Roedd ysgolion yn Seisnig iawn ar y pryd, hyd yn oed yn yr ardaloedd mwyaf Cymreig.
Ar y dechrau, adeiladau Ysgol Emmanuel, y Rhyl oedd cartref 95 disgybl a 12 athro’r ysgol. Ond yn Llanelwy, sir Ddinbych, nid nepell o’r Gadeirlan, y mae safle’r ysgol ers 1969.
Yn ystod y flwyddyn academaidd 2015-16, bydd yr ysgol yn cynllunio gwisg ysgol newydd i’w gwisgo am y tro cyntaf ym mis Medi 2017, pan fydd adeilad newydd yr ysgol, gwerth bron i £16 miliwn, yn cael ei agor. Wedyn, bydd lle i 1250 o ddisgyblion yn yr ysgol.
Roedd y penderfyniad i agor Ysgol Glan Clwyd yn bwysig iawn, gan i nifer o ysgolion uwchradd eraill gael eu hagor yn ystod y degawd dilynol: Ysgol Maes Garmon (1961), Ysgol Gyfun Rhydfelen (1962), Ysgol Morgan Llwyd (1964) ac Ysgol Gyfun Ystalyfera (1969).
72,000 o dunelli o olew crai Môr y Gogledd yn gollwng i'r môr
15/02/1996
25 mlynedd yn ôl ar 15 Chwefror 1996, roedd tancer olew y Sea Empress ar ei ffordd o Fôr y Gogledd i burfa olew Texaco ger Penfro. Tua 8 o’r gloch y nos, aeth yn sownd ar greigiau ar Benrhyn y Santes Anne. Dros yr wythnos ganlynol, gollyngodd y llong 72 000 tunnell fetrig o olew crai a 370 tunnell fetrig o olew tanwydd trwm i’r môr.
Roedd yn un o'r trychinebau amgylcheddol gwaethaf y gellir ei ddychmygu â effeithiodd ar un o'r arfordiroedd mwyaf prydferth Cymru. Cyrhaeddodd yr olew arfordir Parc Cenedlaethol Sir Benfro a de sir Gaerfyrddin gan halogi 120 milltir yn ei gyfanrwydd. Costiodd hyd at £38 miliwn i’w lanhau ac i dalu iawndal i fusnesau lleol fel pysgotwyr. Cafodd 7 000 o adar eu glanhau ond bu farw’r rhan fwyaf.
Er bod y trychineb yn ddifrifol, gallai fod wedi bod yn llawer gwaeth. Digwyddodd y trychineb ym mis Chwefror, felly roedd hi’n bosibl gwneud llawer o waith glanhau cyn i’r tymor ymwelwyr ddechrau adeg gwyliau’r Pasg. Gwnaeth y cyngor a gwirfoddolwyr ymdrech fawr mewn mannau poblogaidd gyda thwristiaid, fel Dinbych-y-pysgod, Saundersfoot a Phentywyn.
Diolch byth, chyrhaeddodd yr olew ddim o’r gwarchodfeydd natur pwysig fel Ynys Sgomer. Ar Sgomer, mae 10 000 pâr o balod a dros 300 000 pâr o adar drycin Manaw yn dod i fagu rhai bach ym mis Mai.
Yn dilyn y trychineb, cafodd y Sea Empress ei hatgyweirio. Cafodd ei datgomisiynu yn 2012 a’i thorri i fyny i’w hailgylchu yn iard longau Shitakunda, Bangladesh.