Dyw llawer o bobl ddim yn sylweddoli pa mor gyflym mae cyfathrebu wedi newid dros y ganrif ddiwethaf, ac yn enwedig dros y ddau ddegawd diwethaf. Dim ond o fewn yr ugain mlynedd diwethaf y mae llawer o bobl yn gallu cario llond byd o wybodaeth a dulliau cyfathrebu personol yn eu dwylo lle bynnag y bôn nhw!
Efallai ei bod yn anodd credu mai dim ond ers 2007 mae'r ffôn iPhone a’r ffôn Android ar gael; mewn gwirionedd mae rhai'n dweud mai dyma'r flwyddyn y newidiodd y byd i gyd. Allwch chi ddychmygu byd heddiw heb ebost, y rhyngrwyd a negeseua gwib, fideo a galwadau yn eich dwylo a’r rheiny ar gael bob amser?
Cyn y cynnydd ym mhoblogrwydd y ffôn symudol, pe baech chi i ffwrdd o'ch ffôn cartref, byddech chi’n gorfod cael darnau arian yn eich poced a chwilio am "Flwch Ffôn" coch a oedd wedi'i gysylltu â rhwydwaith gwifrau Swyddfa'r Post.
Mae rhai o'r blychau coch hyn yn dal ar gael – ydych chi wedi gweld un rywle?
Cyn bod y ffôn llais ar gael, roedd yr un math o system wifrau’n cael ei defnyddio ar gyfer rhywbeth o'r enw "telegraffiaeth" a oedd yn anfon negeseuon o un lle i'r llall. Dyma lle byddai gweithredwyr wedi’u hyfforddi yn defnyddio 'Cod Morse', sef cyfres o glychau neu lampau yn fflachio'n fyr ac yn hir i anfon negeseuon.
Pan gafodd y ffonau diwifr cyntaf neu'r "ffonau celloedd" eu cyflwyno maes o law roedden nhw mor fawr fel eu bod fel arfer yn cael eu gosod mewn car neu gerbyd arall. Dyna sut cododd yr enw "Carphone Warehouse" yn wreiddiol.
Yn y rhifyn hwn mae Sofia wedi ymchwilio ymhellach oherwydd bod ei mam wedi addo ffôn symudol iddi ac felly mae Sofia wedi dod o hyd i’w chanfyddiadau wrth iddi ystyried y datblygiadau yn y ganrif ddiwethaf ac yn enwedig yn yr ugain mlynedd diwethaf.
Allwch chi fynd ati, fel Sofia, i ddychmygu sut beth fyddai bywyd a gwaith dysgu heb y dechnoleg hon – yn enwedig ar adegau pan fo pandemig ar gael ac nad yw'n ddiogel bod yn rhy agos at bobl eraill?
Blog Sofia – fy ymchwil i fy hun i'r newidiadau mewn cyfathrebu personol dros y ddwy ganrif ddiwethaf!
Mae Mam yn dweud y galla i gael ffôn symudol newydd pan fydda i’n troi'n un ar ddeg oed. Bydd angen imi fod yn ofalus iawn i beidio â'i golli ac yn ymwybodol iawn o'r goblygiadau o ran diogelwch! Dwi wedi bod yn ymchwilio i wahanol fodelau er mwyn gwneud y dewis gorau. Penderfynes i edrych yn ôl ar hanes cynnydd a phwysigrwydd cyfathrebu radio yng Nghymru, gan chwilio ar y Rhyngrwyd. Dyma beth dwi wedi’i ganfod:
Mae'r prif gystadleuydd i'r iPhone yn defnyddio system weithredu o'r enw Android, sydd wedi'i datblygu gan Google. Nawr mae angen i mi benderfynu pa un yr hoffwn i ei gael, meddai mam; tra bydd hi'n cynilo i’w brynu!
Yn y mathau eraill o hen ffonau symudol, dim ond rhifau oedd ar yr allweddi. I gael llythrennau gwahanol i’w defnyddio mewn neges destun byddai'n rhaid ichi bwyso'r allweddi fwy nag unwaith o’r bron – dwi ddim yn siŵr y gallwn i ymdopi â hyn gyda’r llwyth o negeseuon testun dwi’n gobeithio eu hanfon!
Allwch chi ddefnyddio ffôn hen ffasiwn?
Cyn inni gael ffonau symudol a ffonau digidol modern, roedd y rhan fwyaf o ffonau’n defnyddio mecanwaith deial â sbring. Efallai y gwelwch chi un o hyd mewn ambell fan.
I wneud galwad ffôn roedd angen i chi ddilyn y camau a amlinellir isod.
Beth yw'r ffordd orau o gyfathrebu?
Allwch chi benderfynu pa ddull cyfathrebu yw’r un gorau i'w ddefnyddio i ymateb ym mhob achos? Ystyriwch pa mor gyflym mae angen ymateb, ydy'r person rydych chi’n cysylltu â nhw yn gallu gweld neu glywed eich neges a beth fydd cost y neges.
Atebion ar gael:
Mewn rhai achosion, efallai bod mwy nag un ateb ar gael:
A. Mae eich mam yn siopa yn y dref – rydych chi newydd gofio bod arnoch chi angen pad nodiadau newydd ar gyfer yr ysgol.
B. Rydych chi wedi cael llythyr mewn llawysgrifen gan eich hen fodryb sydd wedi anfon arian atoch ar eich pen-blwydd.
C. Mae eich ffrind wedi’ch gwahodd mewn neges destun i fynd i'r sinema gyda hi a'i theulu. Mae angen iddi wybod yn gyflym a allwch chi fynd ai peidio.
CH. Rydych chi wedi cael llythyr gan yr ysgol yn gofyn a oes diddordeb gennych mewn cymryd rhan yn yr eisteddfod leol.
D. Rydych chi eisiau anfon ffotograffau digidol o'r dref leol at eich ffrind gohebu.
DD. Rydych chi eisiau anfon cyflwyniad PowerPoint rydych chi wedi'i greu at eich ffrind sy'n byw ymhell i ffwrdd.
E. Mae angen ichi gwyno i gwmni archebu drwy'r post am nwyddau diffygiol maen nhw wedi'u hanfon atoch.
F. Rydych chi am archebu “pryd ar glud" oddi wrth siop fwyd gyflym leol.
FF. Rydych chi am ganslo apwyntiad yn y ddeintyddfa.
G. Rydych chi eisiau cysylltu â'ch papur lleol gyda hysbyseb i werthu'r pryfed brigyn rydych chi wedi'u bridio eich hun.
NG. Mae angen ichi anfon eich gwaith cartref ar-lein i'r ysgol.
Atebion
Cwestiynau ar Flog Sofia – beth rydych chi'n ei gofio?
Allwch chi helpu Sofia i gofio'r dyddiadau y dechreuodd gwahanol ddyfeisiau gael eu defnyddio’n eang. Mae hi eisoes wedi rhestru'r rhain yn ei blog ond mae angen ei hatgoffa hi!
1. Ym mha flwyddyn roedd yr iPhone ar gael gyntaf?
2. Dyw Sofia ddim yn gallu cofio pryd anfonodd Marconi neges am y tro cyntaf ar draws Môr Hafren gan ddefnyddio rhywbeth o'r enw Cod Morse. Dywedodd Tad-cu fod hyn yn cyfateb i'r neges destun gyntaf! Ym mha flwyddyn anfonodd Marconi y neges hon?
3. Pan ddywedodd Sofia wrth Tad-cu ei bod yn gobeithio cael ffôn symudol, dywedodd Tad-cu ei fod e wedi bod yn gweithio i Swyddfa’r Post yn ôl yn y 1950au. Pa swydd oedd ganddo:
4. Wrth wneud ei hymchwil ar hanes telathrebu, fe welodd Sofia fod y neges delegraff danddwr gyntaf o Gymru i Iwerddon ac yna ymlaen i America wedi cael ei hanfon o draeth yn Sir Benfro. Pa draeth:
5. Cafodd yr iPhone ei ddyfeisio gan Apple Computers yn yr Unol Daleithiau. Mae eu prif gystadleuydd nhw’n defnyddio system weithredu o'r enw "Android" – ond pa gwmni sy'n berchen ar y system Android ac yn ei datblygu, yn ôl Sofia?
CYMRU MOBILES CYF
Canghennau ym Mangor, y Drenewydd, Caerdydd ac Abertawe
Ein pecynnau SIM-YN-UNIG gorau yn Cymru Mobiles – SIM i ffitio’ch ffôn eich hun am bris arbennig i bobl ifanc!
Dewiswch rhwng cyfradd fisol arbennig i fyfyrwyr a defnyddwyr ifanc neu drefniant talu-wrth-fynd syml. Gallwch drefnu data ychwanegol pryd bynnag y mynnoch am fis ar y tro neu dalu fesul munud neu fesul neges destun wrth ddefnyddio’ch ffôn!
Taliadau’r pecyn misol:
Cyfradd Misol Arbennig £5 y mis! – anfonwch neges yn dweud ‘testun misol’ i 124569:
Yn cynnwys munudau heb gyfyngiad, negeseuon heb gyfyngiad a 2gb o ddata bob mis!
I gael 2gb o ddata y mis yn ychwanegol – anfonwch neges yn dweud ‘data5’ i 124569
Sylwch: ar ddiwedd pob mis byddwch yn colli unrhyw ddata, negeseuon neu funudau sydd heb eu defnyddio – mae negeseuon sy’n cynnwys llun yn costio mwy.
Taliadau talu wrth fynd:
Galwadau 10c y funud
Negeseuon testun 10c yr un
Data £3 y gb
Brysiwch, mae’r cynnig yn gorffen yn fuan. Prynwch ar-lein neu dewch i’r siop ar Stryd Fawr Bangor (gan ddilyn y rheolau ar ymbellhau cymdeithasol).
Gallwch ychwanegu at eich cyfrif drwy brynu taleb mewn unrhyw archfarchnad neu drwy neges destun gan ddefnyddio cerdyn banc. Rhaid i bob defnyddiwr fod yn fyfyriwr neu o dan 18 oed. Rhaid i ddefnyddwyr o dan 14 oed gael caniatâd rhiant neu warcheidwad i wneud cytundeb gyda Cymru Mobiles Ltd. Stryd Fawr, Bangor, Gwynedd.
Cymru Ifanc
14 Medi 2020
Roedd llawer o oedolion heddiw yn fodlon fel plant 11 oed i chwarae ar y stryd, chwarae gyda theganau dan do, gwylio'r teledu neu ddarllen llyfrau, ond mae Cymru Ifanc yn dweud bod pethau'n newid! Hyd yn oed cyn belled yn ôl â 2014, awgrymwyd bod 70% o blant 11-12 oed yn berchen ar eu ffôn symudol eu hunain (gan godi i 90% ar gyfer plant 14 oed). Erbyn hyn, yn 2020 rydyn ni wedi cyrraedd sefyllfa lle mae gan bron bob person ifanc ei ffôn symudol ei hun cyn cyrraedd yr ysgol uwchradd.
Serch hynny, mae’n ofidus bod erthygl yn y Daily Express yn dweud bod ymchwilwyr yn awgrymu bod plant o bosibl yn wynebu mwy o risg drwy ymbelydredd, a hynny am fod cyfanswm yr ymbelydredd y byddan nhw’n agored iddo dros eu hoes yn llawer mwy nag unrhyw oedolyn heddiw.
Mae’r erthygl yn dweud: “Er nad oes tystiolaeth bendant bod y rhain yn effeithio ar iechyd oedolion, mae arbenigwyr yn credu y gallai plant fod yn fwy agored i niwed am fod eu systemau nerfol sy'n dal yn datblygu a'u penglogau teneuach yn amsugno lefelau uwch o egni radio”.
Dywedodd yr Adran Iechyd ar y pryd: "Does dim tystiolaeth bod defnyddio ffonau symudol yn effeithio ar iechyd, ond rydym am adolygu'r holl wybodaeth sydd ar gael yn gyson". Y prif gwestiwn sy’n codi i'r defnyddwyr ac i athrawon, rhieni a gwarcheidwaid yw “ydy’r manteision yn fwy na'r risg?"
Yn Sweden mae rhai ysgolion wedi leinio waliau'r ystafell ddosbarth â phlwm i atal tonnau radio rhag cyrraedd y disgyblion. Mae rhai ysgolion yng Nghymru wedi gwahardd disgyblion rhag dod ag offer o'r fath i'r dosbarth ac mae eraill wedi annog disgyblion i ddefnyddio dyfeisiau clyfar gan fod hynny’n eu galluogi i ymchwilio a gweithio'n annibynnol. Mae gan ysgolion rwydweithiau diwifr eu hunain mewn ystafelloedd dosbarth hefyd.
Gyda phandemig 2020 a'r symudiad cyflym iawn i ddysgu gartref a "dysgu cyfunol" sy’n defnyddio amgylcheddau dysgu ar-lein fel "Hwb" Addysg Cymru, lle gallwch weithio ar-lein a rhyngweithio ag athrawon, fe allai hyn ddod yn broblem bosibl.
Hoffai "Cymru Ifanc" wybod barn pobl ifanc Cymru – ydych chi'n meddwl bod y risgiau posibl hyn yn werth eu cymryd ac ydy dysgu ar-lein o fudd i chi? Ydy hi’n deg nad yw rhai disgyblion yn gallu defnyddio dulliau dysgu ar-lein yn hawdd am fod eu teuluoedd yn methu fforddio prynu'r offer?
